Αρχική » Τόποι και Ψάλτες » Ψάλτες της Κω

Τόμος Πρώτος - Ψάλτες της Κω

Βιβλίο Ψάλτες της Κω

Το παρόν δισκογραφικό Σώμα «Ψάλτες της Κω», με τους τέσσερεις (4) ψηφιακούς δίσκους, εγκαινιάζει μιά νέα Σειρά (τέταρτη μετά τα «Μνημεία», τα «Σύμμεικτα», και το «Αρχείον» Εκκλησιαστικής Μουσικής) υπό τον ενδεικτικό τίτλο «Τόποι και Ψάλτες», και τον επιμεριστικό υπότιτλο «Η Εκκλησιαστική Μουσική στην Περιφέρεια». Η νέα αυτή Σειρά στόχο έχει να καταγράψει την σύγχρονη ζωντανή ψαλτική παράδοση έξω (και πέρα) από τα μεγάλα ιστορικά κέντρα (Οικουμενικό Πατριαρχείο, Άγιον Όρος, και τα δύο αστικά Αθήνας και Θεσσαλονίκης). Δηλαδή να καταγράψει τί ψάλλεται, από ποιά μουσικά βιβλία, αν επιχωριάζει προφορική παράδοση, και πώς τα μέλη εκτελούνται και ερμηνεύονται. Η σημασία μιάς παρόμοιας καταγραφής πρέπει να θεωρηθεί ήδη αφεαυτής εξαιρετικά σημαντική. Πολύ περισσότερο που η ιερή αυτή μουσική, καθώς αποστρέφεται στη φωνητική της ιδιοσυστασία την ομοιομορφία και την τυποποίηση, μπορεί να αποτυπώνει όχι μόνο την εκάστοτε ερμηνευτική ιδιοπροσωπεία, αλλά και το κατά τόπους επιχωριάζον ειδικό ιστορικό περιβάλλον. Κάτι απόλυτα σύμφυτο με τον βαθύτερο ουσιαστικό χαρακτήρα της καθ’ ημάς λειτουργικής και λατρευτικής Εκκλησιαστικής μουσικής.

Οι ηχογραφημένοι εδώ Ψάλτες της Κω είναι τέσσερεις, όλοι από τους παλαιότερους και τους πιο γνωστούς: Γιάννης Βαρκάς, Γιάννης Μαύρος, Γιώργος Σακέλλης, Γιώργος Καματερός (και από τους οποίους οι δύο πρώτοι δεν υπάρχουν πια). Ψάλτες οι οποίοι υπηρετούν και οι τέσσερεις τους συντεταγμένους ερμηνευτικούς κανόνες της εκκλησιαστικής ψαλμωδίας, αλλά και ο καθένας με τον ιδιαίτερο, ειδικό τρόπο ψαλτικής εκφοράς και τις ειδικές υφολογικές του αποχρώσεις. Ο Γιάννης Βαρκάς, ηπιόφωνος, ανεπιτήδευτος, ρυθμικός, χωρίς δεξιοτεχνικές εμφάσεις, με προσήλωση στην απλή φυσική απόδοση του μουσικού και ποιητικού κειμένου. Ο Γιάννης Μαύρος, ηδύφωνος και μεστός, ο περισσότερο «παραδοσιακός» εδώ, με βαθειές ρίζες στη λαϊκή και επιχώρια ψαλτική παράδοση, και με εντυπωσιακή αντιστοιχία προς εκείνην της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας (Οικουμενικού Πατριαρχείου). Ο Γιώργος Σακέλλης, έντεχνος και εξίσου ηδύφωνος, με ιδιαίτερη έμφαση στην τονική, διαστηματική, και δεξιοτεχνική απόδοση, λιγότερο στην κατά παράδοση ποικιλματική, ένας από κάθε άποψη ενδιαφέρων επικαιροποιημένος σύγχρονος ψάλτης. Ο Γιώργος Καματερός, στο ίδιο ύφος και στον ίδιο ψαλτικό τρόπο, με ήπιο, διαυγές ηχόχρωμα, και με φανερή την απόκλιση προς τον τρόπο ψαλτικής εκφοράς του Καθεδρικού Ναού των Αθηνών (του άλλοτε γνωστού πρωτοψάλτη Σπυρίδωνα Περιστέρη). Ψάλτες και οι τέσσερεις ιδιαίτερα ενδιαφέροντες, με βαθειά πίστη και αφοσίωση στο ιερό διά βίου ψαλτικό τους λειτούργημα.

Τα μέλη που ψάλλονται και από τους τέσσερεις αυτούς ψάλτες (όλα επιλογές δικές τους, ηχογραφήσεις 2005-2007) παρουσιάζουν, με τη σειρά τους, ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Πρόκειται για μέλη τα οποία οι ίδιοι έψαλλαν (και ψάλλουν) στις κατά περίπτωση ιερές Ακολουθίες του όλου Ενιαυτού κινητών και ακίνητων Εορτών. Από αυτά, ορισμένα είναι από τα κατά παράδοση ευρύτερα ψαλλόμενα (της Πατριαρχικής και Προφορικής παράδοσης), ενώ τα περισσότερα είναι μελισματικές εκδοχές («συνθέσεις») σύγχρονων, και μάλιστα περιφερειακών, εκκλησιαστικών μουσικών και ψαλτών (Αθανασίου Πέττα, Γεωργίου Σύρκα, Λυκούργου Πετρίδη, Αθανασίου Καραγιάννη, Γεωργίου Τσατσαρώνη). Είναι ακριβώς μέλη τα οποία διακινούνται μεταξύ των κατά τόπους διαφόρων περιφερειακών ψαλτών (γι’ αυτό και εδώ έχουν εκτελεσθεί τα περισσότερα από χειρόγραφα ή από άλλες τοπικές μουσικές Εκδόσεις). Μέλη επικαιροποιημένα τα οποία ανταποκρίνονται ασφαλώς περισσότερο σε ένα εξίσου επικαιροποιημένο περιφερειακό εκκλησιαστικό περιβάλλον. Από την άποψη αυτή αποτελούν αναμφισβήτητα μορφή της παράδοσης, η οποία δεν πρέπει να θεωρείται, σε καμία περίπτωση, στατική μίμηση του ιστορικού παρελθόντος, αλλά, όπως και σε άλλη περίσταση έχει ειπωθεί, μια ες αεί ζώσα δημιουργική πραγματικότητα. Τα ψαλλόμενα μέλη εδώ αποτελούν ακριβώς μια τέτοια κατάθεση.

Πέρα ωστόσο από τα συγκεκριμένα και ειδικά μέλη που ψάλλονται, ιδιαίτερα σημαντικό είναι κυρίως ο τρόπος που αυτά ψάλλονται. Σ’ έναν μικρό και κλειστό τόπο (όπως το νησί της Κω) τέσσερεις αυτόχθονες ψάλτες ψάλλουν τα μέλη αυτά ο καθένας με το δικό του ιδιόσημο τρόπο. Ένας ψαλτικός τρόπος στον οποίο συνυπάρχει ο κλασικός κατά παράδοση και ο προφορικός με τον ειδικό τεχνολογικό και δεξιοτεχνικό των επίσημων εκκλησιαστικών μουσικών Σχολών και Ωδείων, καθώς και με εκείνον του καθαυτό εκκλησιαστικού μητροπολιτικού Κέντρου. Ένας παρόμοιος πλουραλιστικός τρόπος ψαλτικής εκφοράς υποδηλώνει τη δυνατότητα της ιερής αυτής μουσικής όχι μόνο να εκφράζεται με ελευθερία πέρα από οποιανδήποτε ομοιομορφία και τυποποίηση, αλλά και να αποτυπώνει το ειδικό εκάστοτε επιχώριο ιστορικό περιβάλλον (κάτι που τεκμηριώνεται και από τους ανάλογους χαρακτηρισμούς των παλαιών χειρογράφων όπως «Πολίτικον», «Θεσσαλονικαίον», «κατά το ύφος των Κρηταίων», «των Κυπραίων», κλπ). Αυτό ακριβώς το ειδικό και πλουραλιστικό ψαλτικό αποτύπωμα καθιστά, και από την άποψη αυτή, την παρούσα ηχογραφική καταγραφή ένα πολύτιμο, και πολύσημο, ιστορικό τεκμήριο. Πολύ περισσότερο που καμία από τις ψαλτικές αυτές εκφορές δεν έχει σχέδη με τη νεο-παραδοσιακή ερμηνευτική εκδοχή.

Η καταγραφή της σύγχρονης ψαλτικής εκφοράς στην Περιφέρεια αποτελεί σήμερα μιαν ιστορική αναγκαιότητα. Πρόκειται για εκφορές ζωντανές, και σε πολλές περιπτώσεις ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες, που στοιχούνται παράλληλα προς εκείνες των επίσημων εκκλησιαστικών μουσικών Κέντρων, και οι οποίες αλληλοσυμπληρώνουν την ευρύτερη ψαλτική εικόνα του σήμερα. Εκφορές που αποτυπώνουν μια ζώσα και δραστική ψαλτική πραγματικότητα, η οποία εμπεριέχει συχνά, στον πυρήνα της, την ιστορική συνέχεια, αλλά και η οποία εκφράζει ταυτόχρονα ροπές και τάσεις μιας ενδιαφέρουσας επικαιροποιημένης ψαλτικής πρακτικής. Είναι ακριβώς οι ψαλτικές αυτές εκφορές που έχει στόχο να καταγράψει η νέα Σειρά «Τόποι και Ψάλτες», με πρώτη έμπρακτη εφαρμογή εδώ τους «Ψάλτες της Κω».