Αρχική » Σύμμεικτα Εκκλησιαστικής Μουσικής » Ιστορικά Λειτουργικά Μέλη » CD » CD 7ο & 8ο

CD 7ο & 8ο

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΙΤΩΝ ΣΥΝΘΕΤΩΝ
ΤΟΥ ΕΙΚΟΣΤΟΥ ΑΙΩΝΑ ΜΕΡΟΣ Α' - Β'

Περιεχόμενα

Μέρος Α' (CD 7ο)

1. Λειτουργικά ηχ α΄ Βασιλείου Νικολαΐδη 10'.10" - 1. Κύριε ελέησον 0'.39" - 2. Παράσχου Κύριε 0'.37" - 3. Σοί Κύριε 0'.22" - 4. Πατέρα Υιόν 1'.07" - 5. Άγιος άγιος 1'. 00" - 6. Αμήν 0'.22" - 7. Σέ υμνούμεν 1'.17" - 8. Άξιον εστίν 1'.57" - 9. O άγγελος εβόα Κ. Πρίγγου 2'.45"
2. Λειτουργικά «Κατά την εν τη Μ. Χ. Εκκλησία αρχαίαν παράδοσιν» 4'.31" - 1. Πατέρα Υιόν 1'.02" - 2. Άγιος άγιος 0'.45" - 3. Αμήν 0'.12" - 4. Σέ υμνούμεν 0'.45" - 5. Άξιον εστίν Γρηγορίου πρωτοψάλτου 1'.46"
3. Λειτουργικά Θρασύβουλου Στανίτσα ηχ β΄ μεικτός 9'.14" - 1. Κύριε ελέησον 0'.33" - 2. Παράσχου Κύριε 0'.47" - 3. Σοί Κύριε 0'.18" - 4. Αγαπήσω σε Κύριε 0'.41" - 5. Πατέρα Υιόν 0'.30" - 6. Έλεον ειρήνης 0'.19" - 7. Και μετά του Πνεύματός σου 0'.36" - 8. Άγιος άγιος 1'.07" - 9. Αμήν 0'.26" - 10. Σέ υμνούμεν 1'.19" - 11. Άξιον εστίν 2'.32"
4. Λειτουργικά ηχ γ΄ Κ. Πρίγγου 8'.33" - 1. Κύριε ελέησον 0'.42" - 2. Παράσχου Κύριε 0'.36" - 3. Αγαπήσω σε Κύριε 0'.43" - 4. Πατέρα Υιόν 1'.33" - 5. Άγιος άγιος 1'.21" - 6. Αμήν 0'.22" - 7. Σέ υμνούμεν 0'.58" - 8. Άξιον εστίν 2'.17"
5. Λειτουργικά ηχ γ΄ Βασιλείου Νικολαΐδη «Χορωδιακά» 7'.56" - 1. Κύριε ελέησον 0'.36" - 2. Παράσχου Κύριε 0'.35" - 3. Σοί Κύριε 0'.21" - 4. Αγαπήσω σε Κύριε 0'.30" - 5. Πατέρα Υιόν 1'.09" - 6. Άγιος άγιος 0'.57" - 7. Αμήν 0'.19" - 8. Σέ υμνούμεν 1'.03" - 9. Άξιον εστίν 2'.21"
6. Λειτουργικά ηχ λέγετος Θρασύβουλου Στανίτσα 9'.29" - 1. Κύριε ελέησον 0'.49" - 2. Παράσχου Κύριε 1'.00" - 3. Σοί Κύριε-Αμήν 0'.22" - 4. Αγαπήσω σε Κύριε 0'.39" - 5. Πατέρα Υιόν 1'.28" - 6. Άγιος άγιος 1'.08" - 7. Αμήν 0'.25" - 8. Σέ υμνούμεν 1'.16" - 9. Άξιον εστίν 2'.19"
7. Λειτουργικά ηχ πλ α΄ «Πατριαρχικά» (αποδιδόμενα στον Ιάκωβο Ναυπλιώτη) 9'.00" - 1. Κύριε ελέησον 0'.38" - 2. Πατέρα Υιόν 1'.14" - 3. Άγιος άγιος 1'.14" - 4. Αμήν 0'.14" - 5. Σέ υμνούμεν 1'.30" - 6. Άξιον εστίν Ιακώβου Ναυπλιώτου 2'.03" - 7. Άξιον εστίν ηχ πλ α΄ Κε Ιακώβου Ναυπλιώτου 2'.05"

Μέρος Β' (CD 8ο)

1. Λειτουργικά ηχ πλ α΄ Κ. Πρίγγου 7'.47" - 1. Κύριε ελέησον 0'.39" - 2. Παράσχου Κύριε 0'.26" - 3. Σοί Κύριε 0'17" - 4. Αγαπήσω σε Κύριε 0'.33" - 5. ατέρα Υιόν 1'.12" - 6. Άγιος άγιος 1'.01" - 7. Αμήν 0'.26" - 8. Σέ υμνούμεν 1'.11" - 9. Άξιον εστίν 2'.02"
2. Λειτουργικά ηχ πλ α΄ Ι. Παλάση 7'.47" - 1. Κύριε ελέησον 0'.21" - 2. Παράσχου Κύριε 0'.21" - 3. Σοί Κύριε 0'.22" - 4. Αγαπήσω σε Κύριε 0'.35" - 5. Έλεον ειρήνης 0'.45" - 6. Άγιος άγιος 1'.05" - 7. Αμήν 0'.24" - 8. Σέ υμνούμεν 1'.04" - 9. Άξιον εστίν 2'.48"
3. Λειτουργικά ηχ πλ α΄ Μιχαήλ Χατζηαθανασίου τα λεγόμενα «Λυπητερά» 6'.11" - 1. Κύριε ελέησον 0'.38" - 2. Παράσχου Κύριε 0'.26" - 3. Σοί Κύριε 0'.26" - 4. Αγαπήσω σε Κύριε 0'.48" - 5. Πατέρα Υιόν 1'.12" - 6. Άγιος άγιος 1'.08" - 7. Αμήν 0'.24" - 8. Σέ υμνούμεν 1'.08"
4. Λειτουργικά ηχ πλ α΄ εναρμόνιος Μιχαήλ Χατζηαθανασίου 10'.21" - 1. Κύριε ελέησον 0'.53" - 2. Παράσχου Κύριε 1'.21" - 3. Σοί Κύριε 0'.25" - 4. Αγαπήσω σε Κύριε 0'.49" - 5. Πατέρα Υιόν 1'.19" - 6. Άγιος άγιος 1'.09" - 7. Αμήν 0'.32" - 8. Σέ υμνούμεν 1'.18" - 9. Άξιον εστίν 2'.32"
5. Λειτουργικά ηχ πλ β΄ Μιχαήλ Χατζηαθανασίου 7'.30" - 1. Κύριε ελέησον 0'.47" - 2. Παράσχου Κύριε 0'.23" - 3. Σοί Κύριε 0'.26" - 4. Αγαπήσω σε Κύριε 0'.42" - 5. Πατέρα Υιόν 1'.13" - 6. Άγιος άγιος 1'.06" - 7. Αμήν 0'.26" - 8. Σέ υμνούμεν 1'.05" - 9. Άξιον εστίν Μιχαήλ Χατζηαθανασίου («μέλος αρχαίον») 1'.18"
6. Λειτουργικά ηχ βαρύς Κ. Πρίγγου 7'.54" - 1. Κύριε ελέησον 0'.24" - 2. Παράσχου Κύριε 0'.25" - 3. Σοί Κύριε 0'.23" - 4. Αγαπήσω σε Κύριε 0'.41" - 5. Πατέρα Υιόν 1'.09" - 6. Άγιος άγιος 1'.09" - 7. Αμήν 0'.26" - 8. Σέ υμνούμεν 1'.04" - 9. Άξιον εστίν 2'.12"
7. Λειτουργικά ηχ πλ δ΄ Κ. Πρίγγου 8'.17" - 1. Κύριε ελέησον 0'.31" - 2. Παράσχου Κύριε 0'.46" - 3. Σοί Κύριε 0'.28" - 4. Αγαπήσω σε Κύριε 0'.50" - 5. Πατέρα Υιόν 1'.10" - 6. Άγιος άγιος 1'.05" - 7. Αμήν 0'.23" - 8. Σέ υμνούμεν 1'.03" - 9. Άξιον εστίν 1'.59"

Σχολιασμός

Το 7ο και 8ο CD περιλαμβάνουν ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον θέμα με τον ειδικό τίτλο "Λειτουργικά Κωνσταντινουπολιτών Συνθετών του 20ού αιώνα". Τα λεγόμενα "Λειτουργικά" είναι ενεργό μουσικό είδος με μεγάλη άνθιση στα νεώτερα κυρίως χρόνια, και μάλιστα στον χώρο της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας και της ευρύτερης Κωνσταντινούπολης γενικότερα. Επιπλέον, πρόκειται για ένα λειτουργικό είδος με ιδιαίτερη ψαλτική έμφαση στις ημέρες μας.

Στην συγκεκριμένη έκδοση περιλαμβάνονται δεκατέσσερεις (14) συνθέσεις Λειτουργικών σε όλους τους ήχους (κατά τη φυσική, οκτάηχη σειρά) των πιο γνωστών Κωνσταντινουπολιτών και Πατριαρχικών συνθετών και δασκάλων (του 20ού αι.), και τα οποία βρίσκονται, όλα σχεδόν, σε πλήρη χρήση σήμερα. Έτσι, στον α΄ ήχο παρατίθενται τα ομόηχα Λειτουργικά του Βασιλείου Νικολαΐδη. Στή συνέχεια τα «κατά την εν τη Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία αρχαίαν παράδοσιν» ψαλλόμενα (όπως έχουν καταγραφεί από τον νυν Άρχοντα πρωτοψάλτη Λεωνίδα Αστέρη) και τα γνωστά στον μεικτό, δευτερόπρωτο ήχο του Θρασύβουλου Στανίτσα. Στον γ΄ του Κωνσταντίνου Πρίγγου και του Βασιλείου Νικολαΐδη τα λεγόμενα «Χορωδιακά». Στον δ΄ (Λέγετο) και πάλι τα γνωστά του Θρασύβουλου Στανίτσα. Στον πλ α΄ παρατίθενται, καταρχήν τα λεγόμενα «Πατριαρχικά» (τα αποδιδόμενα, κατά την παράδοση, στον Ιάκωβο Ναυπλιώτη) και, στη συνέχεια, του Κωνσταντίνου Πρίγγου, του Ιωάννη Παλάση και δύο στάσεις του Μιχαήλ Χατζηαθανασίου, τα λεγόμενα «Λυπητερά» (μέλος «Δώριο»), ως κατάλληλα να ψάλλονται στις επιμνημόσυνες Ακολουθίες, και τα σε ηχ πλ α΄ εναρμόνιο (μέλος «Φρύγιο»). Στον πλ β΄ παρατίθενται τα γνωστά στον ήχο αυτόν και πάλι του Μιχαήλ Χατζηαθανασίου. Τέλος, στον βαρύ και στον πλ δ΄ παρατίθενται Λειτουργικά του Κωνσταντίνου Πρίγγου.

Το σύνολο των Λειτουργικών αυτών διαχωρίζεται σαφώς σε τρεις ιστορικές ενότητες.

1. Στην α΄ ανήκουν τα «κατά την αρχαίαν παράδοσιν» ψαλλόμενα στη Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία τα γνωστά λεγόμενα «εις ύφος κλιτόν», σε σχεδόν ισοτονική, λιτή και περίπου «χύμα» εκφορά, και τα έτερα σε ηχ πλ α΄, τα επίσης λεγόμενα «Πατριαρχικά», σε επίσημο (αντίθετα) και εξίσου αρχαιοπρεπές λειτουργικό ύφος. Τα τελευταία, παρόλο που αποδίδονται στον Ιάκωβο Ναυπλιώτη (1864-†1942), πρέπει να θεωρηθούν και αυτά (εκτός από το πράγματι επώνυμο στον ίδιο 2ο Άξιον εστίν της Σειράς) επίσης παλαιότερη πατριαρχική παράδοση. Πρόκειται ασφαλώς, και στις δυό περιπτώσεις, για προφορικά μέλη, τα οποία έχουν διατηρηθεί ζωντανά (έως σήμερα) στην πατριαρχική λειτουργική πράξη. Από την άποψη αυτή, αντιπροσωπεύουν προφανώς τα παλαιότερα δείγματα του μουσικού αυτού είδους.
2. Στην β΄ ενότητα ανήκουν τα Λειτουργικά των δύο εξω-πατριαρχικών Κωνσταντινουπολιτών συνθετών, του Μιχαήλ Χατζηαθανασίου (1880-†1948) και του Ιωάννη Παλάση (1891-†1942). Πρόκειται για τους δυο κύριους εισηγητές (μαζί με τον εξω-πατριαρχικό επίσης Γεράσιμο Κανελλίδη) του έντεχνου νεωτερικού αυτού μουσικού είδους. Ενταγμένοι και οι δύο σ’ έναν ευρύτερο Κωνσταντινουπολίτικο κύκλο (με επικεφαλής τον Παναγιώτη Κηλτζανίδη και τον Νηλέα Καμαράδο) εισάγουν στην εκκλησιαστική ψαλμωδία, προς το τέλος του 19ου και στις αρχές του 20ού αι., ένα περισσότερο ηδυπαθές και περισσότερο αστικό-ανατολικό χρώμα, επιτηδευμένο και έντεχνο (αρκετά διαφορετικό από το επίσημο και αρχαιοπρεπές πατριαρχικό). Το ιδιαίτερο αυτό μουσικό χρώμα είναι ευδιάκριτο και στα δημοσιευόμενα εδώ Λειτουργικά. Μάλιστα στα Λειτουργικά του Μιχαήλ Χατζηαθανασίου είναι φανερή η προσπάθεια αναγωγής και σε απευθείας αρχαίους τρόπους (μέλος «Δώριο», μέλος «Φρύγιο»). Από καθαρά συνθετική άποψη, τα Λειτουργικά και των δύο αυτών συνθετών είναι πράγματι μέλη ηδύφωνα, πεποικιλμένα, έντεχνα (κυρίως του Χατζηαθανασίου) και αποδεικνύεται τώρα η βαθειά επιρροή που άσκησαν σε ολόκληρη τη μετέπειτα σχετική μελοποιητική παραγωγή. Έτσι, και στο έλασσον αυτό είδος φαίνεται καθαρά ότι η εκκλησιαστική μουσική τέχνη υπήρξε πάντοτε (και ως τις ημέρες μας) μια δημιουργική και διαρκώς ανανεούμενη καλλιτεχνική πράξη.
3. Στην γ΄ ενότητα κατατάσσονται οι καθαυτό πατριαρχικοί ψάλτες Κωνσταντίνος Πρίγγος (1892-†1964), Θρασύβουλος Στανίτσας (1910-†1987), Βασίλειος Νικολαΐδης (1915-†1985), και οι τρεις Άρχοντες πρωτοψάλτες της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας. Από τους τρεις, ο Πρίγγος υπήρξεν ο πιο παραγωγικός, σε ποικιλία και αριθμό, στη σύνθεση Λειτουργικών (όπως άλλωστε και σε πολλά άλλα εκκλησιαστικά μουσικά είδη). Στη σύνθεση των δικών του Λειτουργικών (σε όλους τους ήχους) ο Πρίγγος ακολούθησε, όπως εύκολα διαπιστώνεται, περισσότερο τους εξω-πατριαρχικούς ψάλτες, οι οποίοι είχαν ήδη διαμορφώσει, στο είδος αυτό, ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον και ευρύτερα αποδεκτό μουσικό ηχόχρωμα. Ωστόσο, και στις συνθέσεις του αυτές κινείται, κατά βάθος, μέσα στο γενικότερο πνεύμα της πατριαρχικής μουσικής παράδοσης, ενώ αποτυπώνει ταυτόχρονα, και εδώ, έντονα την προσωπική και εκσυγχρονιστική μελοποιητική του σφραγίδα. Στην ίδια γραμμή στοιχείται και ο Βασίλειος Νικολαΐδης, ο οποίος έχει συνθέσει (1961) μια πλήρη σειρά Λειτουργικών και στους οκτώ ήχους, τα γνωστά με την ένδειξη «Χορωδιακά». Παρά τον χαρακτήρα και την ειδική φόρμα τους, η μελωδική κίνηση σ’ αυτά είναι εγκρατής, επεξεργασμένη ωστόσο και αναλυτική. Μάλιστα, πρέπει να τονισθεί ιδιαίτερα εδώ η εξειδικευμένη μελοποίηση για χορωδιακή εκτέλεση (σε αντίθεση με τη σύγχρονη ψαλτική πρακτική, κατά την οποία τα πάντα εκτελούνται, αδιακρίτως, χορωδιακά). Αντίθετα, τα Λειτουργικά του Στανίτσα (όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό από τα δύο που δημοσιεύονται στην οικεία έκδοση) μπορεί να διατηρούν τον πατριαρχικό απόηχο, είναι εντούτοις μέλη σταθερά προσηλωμένα προς το έντεχνο και επιτηδευμένο των εξω-πατριαρχικών ψαλτών Χατζηαθανασίου και Παλάση, των οποίων άλλωστε ο ίδιος υπήρξε μαθητής (αρκεί να παραβάλει κανείς τα Λειτουργικά του σε δευτερόπρωτο ήχο με εκείνα του πλ β΄του Χατζηαθανασίου). Πρέπει επιπλέον να ληφθεί υπόψη ότι έχουν συντεθεί κατά την Αθηναϊκή περίοδο (στα Λειτουργικά του λεγέτου υπάρχει η ιδιόχειρη ένδειξη «Oκτώβριος 1973»). Έτσι, στα «Αθηναϊκά» αυτά Λειτουργικά του Στανίτσα επισημαίνονται εξαιρετικά έντεχνη και πεποικιλμένη μελωδική γραφή, ιδιάζοντα μουσικά χρώματα (χαρακτηριστικός ο δευτερόπρωτος, μεικτός ήχος) και, επιπλέον, δομική ελευθερία και άνεση, στοιχεία που τα έχουν καταστήσει ιδιαίτερα δημοφιλή στον κυρίως Ελλαδικό χώρο.

Όπως γίνεται φανερό, Λειτουργικά έχουν συνθέσει όλοι οι μεγάλοι και γνωστοί Κωνσταντινουπολίτες ψάλτες (πατριαρχικοί και μη). Ωστόσο, η ανάπτυξη του μουσικού αυτού είδους στην Κωνσταντινούπολη, κατά τα σύγχρονα χρόνια, και ο συγκεκριμένος μελοποιητικός του χαρακτήρας, προϋποθέτει και αντίστοιχο ακροαματικό κοινό. Το οποίο όχι μόνο βοήθησε, αντιστικτικά, στην ανάπτυξή του είδους αυτού, αλλά και συνέβαλε προφανώς στη συγκεκριμένη υφολογική του εξέλιξη. Έτσι, η Κωνσταντινούπολη αποδεικνύεται, και στην περίπτωση αυτή, με τις ειδικές ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες, ως η σπουδαιότερη γαιο-πολιτισμική κοιτίδα της πολυειδούς και τόσο εκφραστικής μεγάλης αυτής Εκκλησιαστικής τέχνης.

Στην συγκεκριμένη έκδοση τα Λειτουργικά όλα εκτελεί ο Μέγας πρωτοπρεσβύτερος του Oικουμενικού Πατριαρχείου πατήρ Γεώργιος Τσέτσης. Η ερμηνεία των μελών αυτών από τον πατέρα Γεώργιο Τσέτση στηρίζεται (και εδώ) στην ανεπανάληπτη ζωντανή εμπειρία του Πατριαρχικού και του ευρύτερου Κωνσταντινουπολίτικου μουσικού βιώματος, ακόμη, στην προσωπική ερμηνευτική αντίληψη και στο ασυνήθιστο ιδιοπρόσωπο φωνητικό τάλαντο (τονικότητα, εύρος φωνής, ηχόχρωμα). Επιπλέον, ως ιερωμένος μουσικός μεταφέρει και το ειδικό βίωμα της συγκεκριμένης λειτουργικής στιγμής, κατά την οποία ψάλλονται τα μέλη αυτά. Έτσι, πέρα από τη γενικότερη ορθή απόδοση (ρυθμός, ήχοι, διαστήματα, ποιοτικοί και ποσοτικοί χαρακτήρες), ιδιαίτερα πρέπει να εξαρθεί εδώ η λιτή και στιβαρή, ανεπιτήδευτη εκφορά (αρκετά διαφορετική από τη συνήθως ψευδο-κατανυκτική του κυρίως Ελλαδικού χώρου). Μάλιστα, η διαπίστωση ισχύει περισσότερο για τα Λειτουργικά που ψάλλονται, κατά παράδοση, στον Πατριαρχικό ναό. Στις ερμηνείες αυτές ο πατήρ Γεώργιος παρουσιάζεται, όπως άλλωστε και στις υπόλοιπες, χωρίς αισθαντισμούς, χωρίς γλυκερότητα, αντίθετα, μεστός, στιβαρός, αρχοντικός, επίσημος. Ειδικά, στα παρόντα Λειτουργικά η ερμηνεία του προσφέρει, όχι μόνο ένα σπάνιο (και εδώ) εκκλησιαστικό μουσικό άκουσμα, αλλά, επιπλέον, ένα σπουδαίο, και ιδιαίτερα χρήσιμο, σύγχρονο λειτουργικό δίδαγμα.

Κατέβασμα
Μουσικό Κείμενο Μουσικό Κείμενο Μουσικό Κείμενο Μουσικό Κείμενο

Κατέβασμα
Μουσικό Κείμενο Μουσικό Κείμενο Μουσικό Κείμενο Μουσικό Κείμενο Μουσικό Κείμενο Μουσικό Κείμενο Μουσικό Κείμενο Μουσικό Κείμενο Μουσικό Κείμενο

Κατέβασμα
Μουσικό Κείμενο Μουσικό Κείμενο