Αρχική » Σύμμεικτα Εκκλησιαστικής Μουσικής » Ιστορικά Λειτουργικά Μέλη

Μέρος Α' - Ιστορικά Λειτουργικά Μέλη
(14ος-20ός αι.)

Περιεχόμενα και Σημασία

Στον πρώτο τόμο (CD 1o), υπό τον τίτλο «Απάνθισμα Παλαιών Μελών», ψάλλει ο Άρχων πρωτοψάλτης Θρασύβουλος Στανίτσας (ηχογράφηση 1980) και περιέχει αποκλειστικά παλαιά ιστορικά μέλη του 14ου, 17ου, και 18ου αι., πολλά από τα οποία ψάλλονται ακόμη στον Πατριαρχικό ναό (μοναδικό ερμηνευτικό μνημείο του κατά παράδοση ψαλτικού τρόπου και ύφους).

Στον δεύτερο τόμο (CD 2o & 3o), υπό τους τίτλους «Μεγάλη Τεσσαρακοστή» και «Μεγάλη Εβδομάδα» αντίστοιχα, ψάλλει ο Μέγας Πρωτοπρεσβύτερος του Oικουμενικού Πατριαρχείου πατήρ Γεώργιος Τσέτσης «κατά το ύφος και την παράδοση της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας». Oι εκτελέσεις αυτές αναδεικνύουν λαμπρά το πλούσια μελισματικό, δωρικό, επιβλητικό, αλλά, ταυτόχρονα, κατανυκτικό και τόσο ήπιο, ιδιαίτερα στα μέλη της Μ. Εβδομάδος, αναντικατάστατο Πατριαρχικό ύφος.

Στον τρίτο τόμο (CD 4o), υπό τον γενικό τίτλο «Ιδιόμελα και Δοξαστικά. Δύναμις. Μεγάλα Προκείμενα», ψάλλει ο μητροπολίτης Νικόδημος Βαλληνδράς. Περιέχει συνθέσεις του ίδιου και ορισμένα μέλη του περίφημου Νικολάου πρωτοψάλτου Σμύρνης. Στο CD αυτό ιδιοπρόσωπη μουσική έκφραση, προλυχρόνιο λειτουργικό βίωμα και οικεία ερμηνεία συνυπάρχουν κατά τρόπο μοναδικό και ασυνήθιστο.

Στον τέταρτο τόμο (CD 5o), υπό τον τίτλο «Άμωμος. Νεκρώσιμα και Επιμνημόσυνα», ψάλλει και πάλι ο Μέγας Πρωτοπρεσβύτερος πατήρ Γεώργιος Τσέτσης «κατά την προφορική παράδοση της Κωνσταντινούπολης». Στο CD αυτό περιέχεται και ένα άγνωστο μέλος του μεγάλου μουσικού του Βυζαντίου Μανουήλ Δούκα του Χρυσάφη (ακμή 1440-1465), το οποίο έχει συντεθεί ειδικά για την Άλωση (1453). Πρόκειται για ένα σπάνιο και μοναδικό ιστορικό τεκμήριο.

Στον πέμπτο τόμο (CD 6o), υπό τον τίτλο «Μουσικό Ανθολόγιο», ψάλλουν ο Άρχων πρωτοψάλτης Θρασύβουλος Στανίτσας, ο Άρχων λαμπαδάριος Βασίλειος Εμμανουηλίδης και ο μητροπολίτης Νικόδημος Βαλληνδράς σε μέλη, ο καθένας, κατάλοιπα παλαιοτέρων ιστορικών ηχογραφήσεων.

Στον έκτο τόμο (CD 7o & 8o), υπό τον ειδικό τίτλο «Λειτουργικά Κωνσταντινουπολιτών Συνθετών του 20ού αιώνα», ψάλλει και πάλι ο Μέγας Πρωτοπρεσβύτερος πατήρ Γεώργιος Τσέτσης προσφέροντας ένα λαμπρό δείγμα ζωντανής μουσικής παράδοσης, και ιστορικής συνέχειας, στον χώρο της Κωνσταντινούπολης.

Στον έβδομο τόμο (CD 9o & 10o), υπό τον τίτλο «Ιστορικά Λειτουργικά Μέλη», ψάλλει ο νέος στην ηλικία (32 ετών) πρωτοψάλτης Νεαπόλεως Θεσσαλονίκης Παναγιώτης Νεοχωρίτης σε μια δέσμη ιστορικών μελών Εσπερινού - Όρθρου - Λειτουργίας που έχουν επανακάμψει σήμερα στην ενεργή λειτουργική πράξη.

Το Σώμα αυτό των δέκα (10) πρώτων CD αξιολογείται κυρίως για δύο δεδομένα. Το πρώτο είναι τα περιεχόμενα μέλη, το δεύτερο οι ψάλτες και ο τρόπος που τα εκτελούν. Τα μέλη όλα είναι, σχεδόν στο σύνολό τους, ενεργά και ψαλτικά, ακόμη και πολλά από όσα έχουν ακραιφνή ιστορικό χαρακτήρα. Αν εξαιρέσει κανείς ορισμένα (κυρίως στο ιστορικό 1ο CD, με τον ειδικό επιστημονικό χαρακτήρα, και με το οποίο εγκαινιάσθηκε η Σειρά), τα υπόλοιπα όλα ψάλλονται συχνά σήμερα στον ευρύτερο Oρθόδοξο χώρο, πολλά μάλιστα από σχετικά ιδιόγραφα (τα οποία κυκλοφορούν, τώρα πια, ακόμη και στο Διαδίκτυο). Ειδικότερα, πρέπει να εξαρθούν η Μεγάλη Τεσσαρακοστή, η Μεγάλη Εβδομάδα, ο Άμωμος, επίσης τα Λειτουργικά των Κωνσταντινουπολιτών Συνθετών, μέλη τα οποία αποτυπώνουν εξαίρετα, στο σύνολό τους, τη μεγάλη Πατριαρχική και γενικότερα λαμπρή Κωνσταντινουπολίτικη παράδοση. Το ίδιο ισχύει για τα Δοξαστικά και Ιδιόμελα του μητροπολίτου Νικοδήμου Βαλληνδρά, τα όμοια του Νικολάου πρωτοψάλτου Σμύρνης, τα οποία επιβιώνουν έστω σε προσωπικό και μεμονωμένο χαρακτήρα (αντίθετα, κυρίως γι’ αυτό), καθώς και για τα ιστορικά εκείνα μέλη, τα οποία επανεισάγονται σήμερα, για πολλούς λόγους, στην τρέχουσα λειτουργική πρακτική. Ωστόσο, πέρα από τα μέλη, πολύ πιο σπουδαίο πρέπει να θεωρηθούν εδώ οι συγκεκριμένοι ψάλτες και ο τρόπος που τα εκτελούν. Πρόκειται για ψάλτες (Στανίτσας, Εμμανουηλίδης, μητροπολίτης Νικόδημος, πατήρ Γεώργιος Τσέτσης), οι οποίοι έχουν βαθειά γνώση (και εμπειρία) του ειδικού τρόπου εκτέλεσης των εκκλησιαστικών μελών και ο οποίος προβάλλει, ακραιφνής και ακέραιος, σε όλες τις παρούσες εκτελέσεις. Δεν είναι μόνο ο ρυθμός, το ύφος, η ποικιλματική εκφορά, όλα τα εκφραστικά στοιχεία, αλλά, κυρίως, το βάθος, η βίωση, η αυθεντικότητα, ο γνήσιος και ανεπιτήδευτος ερμηνευτικός τρόπος. Από την άποψη αυτή, το Α' αυτό Μέρος των Συμμείκτων αποκτά ήδη έναν σπουδαίο ιστορικό χαρακτήρα, ενώ προβάλλει ταυτόχρονα ως χρηστικό πρότυπο για γενικότερη εμπειρία και έμπνευση.