Αρσένιος ο Μικρός (αρχές 17ου αι.)

Αρσένιος Βατοπεδινός ο επωνυμούμενος Μικρός. Ζει στις αρχές του 17ου αι. Είναι, μαζί με τον επίσης μοναχό Ιωάσαφ τον επωνυμούμενο Νέο Κουκουζέλη, από τους πιο σημαντικούς εκκλησιαστικούς μουσικούς στο Άγιον Όρος την εποχή αυτή. Φέρεται ότι έχει μελοποιήσει Χερουβικά, Κοινωνικά, έναν Καλοφωνικό Ειρμό (ο γνωστός Η κάμινος σωτήρ εδροσίζετο ηχ α΄) και, κυρίως, Κρατήματα. Από τα μέλη αυτά, ειδικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν ο Καλοφωνικός Ειρμός και τα Κρατήματα. O Καλοφωνικός Ειρμός, γιατί είναι από τους πρώτους του είδους, μέλος με μεγάλη χειρόγραφη παράδοση (έχει επιβιώσει ως την έντυπη παράδοση του Καλοφωνικού Ειρμολογίου, Κων/πολη 1835). Και τα Κρατήματα, γιατί τα πιο πολλά είναι "εκ των έξω", δηλαδή συνθεμένα με βάση οργανικές ή εθνικές μελωδίες, και από τα οποία πρέπει να μνημονευθούν δύο πολύ διαδεδομένα, το "λεγόμενον σύριγξ, παρά δε των Ισμαηλιτών μουσχάλι", και το ιδιότυπο, και ασυνήθιστο, δις διαπασών. Στην πράξη, ο Αρσένιος ο Μικρός είναι ο πραγματικός εισηγητής του νέου είδους των Καλοφωνικών Ειρμών και ένας από τους βασικούς συντελεστές της λαϊκοποίησης της μεγάλης μουσικής παράδοσης του Όρους που πραγματοποιείται τον ίδιο (17ο) αιώνα. Με τον ριζοσπάστη αυτόν μουσικό η Εκκλησιαστική μουσική διευρύνει τα όριά της πέρα από τον αυστηρό λειτουργικό της χαρακτήρα, αποτυπώνοντας λαμπρά, στην έκφρασή της, τις νέες κοινωνικές και ιστορικές συνθήκες του αφυπνιζόμενου, την ίδια εποχή, υπόδουλου Ελληνισμού.