CD 23ο & CD 24ο
ΕΚΛΟΓΗ ΜΕΛΩΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΜΑΤΑΡΙΟΥ
ΣΤΙΧΗΡΑ - ΔΟΓΜΑΤΙΚΑ ΘΕΟΤΟΚΙΑ - ΑΙΝΟΙ - ΕΩΘΙΝΑ
Set 2 CD (Σ 023-Σ 024)
Διάρκεια 73'.45'' και 77'.10''
Ηχογράφηση: Σεπτέμβριος 2004
Ψάλλει:
Πατήρ Γεώργιος Τσέτσης
Αθήνα 2013, ISBN 978-960-8009-42-4
Περιεχόμενα
Εκλογή Μελών Αναστασιματαρίου Ήχοι α´ - δ´ (CD 23ο)
- Κεκραγάριο - Στιχηρά α´ ήχου 7´.04´´ (1. Κύριε εκέκραξα 1´.36´´ - 2. Κατευθυνθήτω 0´.56´´ - 3. Τας εσπερινάς 0´.56´´ - 4. Κυκλώσατε λαοί 1´.09´´ - 5. Δεύτε λαοί 1´.02´´ - 6. Ευφράνθητε ουρανοί 1´.23´´).
- Δόξα και Νυν. Την παγκόσμιον δόξαν ηχ α´ (Δογματικό Θεοτοκίο) 4´.16´´.
- Αίνοι α´ ήχου 4´.52´´ (1. Πάσα πνοή 1´.12´´ - 2. Αινείτε αυτόν 0´.50´´ - 3. Υμνούμεν σου Χριστέ 0´.23´´ - 4. Ο σταυρόν υπομείνας 0´.35´´ - 5. Ο τον Άδην σκυλεύσας 0´.37´´ - 6. Την θεοπρεπή σου συγκατάβασιν 1´.12´´).
- Δόξα. Εις το όρος τοις μαθηταίς επειγομένοις ηχ α´ (Εωθινό Α´) 3´.40´´.
- Κεκραγάριο - Στιχηρά β´ ήχου 5´.51´´ (1. Κύριε εκέκραξα 1´.32´´ - 2. Κατευθυνθήτω 0´.48´´ - 3. Τον προ αιώνων 1´.00´´ - 4. Χριστός ο Σωτήρ 0´.40´´ - 5. Συν αρχαγγέλοις 0´.46´´ - 6. Σέ τον σταυρωθέντα 1´.03´´).
- Δόξα και Νυν. Παρήλθεν η σκιά του νόμου ηχ β´ (Δογματικό Θεοτοκίο) 2´.32´´.
- Αίνοι β´ ήχου 6´.54´´ (1. Πάσα πνοή 0´.54´´ - 2. Αινείτε αυτόν 0´.37´´ - 3. Πάσα πνοή και πάσα κτίσις 0´.39´´ - 4. Ειπάτωσαν Ιουδαίοι 1´.04´´ - 5. Χαίρετε λαοί 0´.57´´ - 6. Άγγελος μεν το χαίρε 1´.23´´ - 7. Έρραναν μύρα 0´.32´´ ).
- Δόξα και Νυν. Μετά μύρων προσελθούσαις ηχ β´ (Εωθινό Β´) 3´.34´´.
- Κεκραγάριο - Στιχηρά γ´ ήχου 3´.52´´ (1. Κύριε εκέκραξα 1´.21´´ - 2. Κατευθυνθήτω 0´.46´´ - 3. Τω σω Σταυρώ 0´.25´´ - 4. Πεφώτισται τα σύμπαντα 0´.25´´ - 5. Δοξάζω του Πατρός 0´.28´´ - 6. Τον σταυρόν σου τον τίμιον 0´.24´´).
- Δόξα και Νυν. Πώς μη θαυμάσωμεν ηχ γ´ Πα (Δογματικό Θεοτοκίο) 3´.40´´.
- Αίνοι γ´ ήχου 7´.32´´ (1. Πάσα πνοή 1´.13´´ - 2. Αινείτε αυτόν 0´.46´´ - 3. Δεύτε πάντα τα έθνη 0´.36´´ - 4. Διηγήσαντο πάντα 0´.34´´ - 5. Χαράς τα πάντα 0´.52´´ - 6. Εν τω φωτί σου Δέσποτα 0´.31´´ - 7. Εις το μνήμα σέ επεζήτησεν 1´.54´´ - 8. Εβραίοι συνέκλεισαν 1´.03´´).
- Δόξα. Της Μαγδαληνής Μαρίας ηχ γ´ Πα (Εωθινό Γ´) 4´.25´´.
- Κεκραγάριο - Στιχηρά δ´ ήχου 4´.31´´ (1. Κύριε εκέκραξα 1´.09´´ - 2. Κατευθυνθήτω 0´.38´´ - 3. Τον ζωοποιόν σου σταυρόν 0´.44´´ - 4. Του ξύλου της παρακοής 0´.44´´ - 5. Πύλας Άδου συνέτριψας 0´.31´´ - 6. Δεύτε ανυμνήσωμεν 0´.41´´).
- Δόξα και Νυν. Ο δια σέ Θεοπάτωρ προφήτης ηχ δ´ Πα (Δογματικό Θεοτοκίο) 3´.18´´.
- Αίνοι δ´ ήχου 4´.17´´ (1. Πάσα πνοή 1´.02´´ - 2. Αινείτε αυτόν 0´.41´´ - 3. Ο σταυρόν υπομείνας 0´.21´´ - 4. Εν τω σταυρώ σου Χριστέ 0´.45´´ - 5. Τω σταυρώ σου Χριστέ 0´.40´´ - 6. Των πατρικών σου κόλπων 0´.45´´).
- Δόξα. Όρθρος ην βαθύς ηχ δ´ Πα (Εωθινό Δ´) 2´.57´´.
Εκλογή Μελών Αναστασιματαρίου Ήχοι πλ α´ - πλ δ´ (CD 24ο)
- Κεκραγάριο - Στιχηρά πλ α´ ήχου 4´.59´´ (1. Κύριε εκέκραξα 1´.12´´ - 2. Κατευθυνθήτω 0´.39´´ - 3. Δια του τιμίου σου σταυρού 0´.53´´ - 4. Ο την ανάστασιν διδούς 1´.08´´ - 5. Μέγα θαύμα 1´.04´´).
- Δόξα και Νυν. Εν τη Ερυθρά θαλάσση ηχ πλ α´ (Δογματικό Θεοτοκίο) 4´.26´´.
- Αίνοι πλ α´ ήχου 5´.58´´ (1. Πάσα πνοή 1´.08´´ - 2. Αινείτε αυτόν 0´.48´´ - 3. Κύριε εσφραγισμένου του τάφου 1´.35´´ - 4. Κύριε τους μοχλούς τους αιωνίους 1´.12´´ - 5. Κύριε αι γυναίκες έδραμον 1´.13).
- Δόξα. Ω των σοφών σου κριμάτων Χριστέ ηχ πλ α´ (Εωθινό Ε´) 4´.54´´.
- Δόξα. Ως επ’ εσχάτων των χρόνων ηχ πλ α´ (Εωθινό Θ´) 3´.50´´.
- Κεκραγάριο - Στιχηρά πλ β´ ήχου 5´.17´´ (1. Κύριε εκέκραξα 1´.16´´ - 2. Κατευθυνθήτω 0´.48´´ - 3. Νίκην έχων Χριστέ 0´.58´´ - 4. Σήμερον ο Χριστός 1´.03´´ - 5. Σέ Κύριε τον όντα 1´.10´´).
- Δόξα και Νυν. Τίς μη μακαρίσει σε ηχ πλ β´ (Δογματικό Θεοτοκίο) 3´.47´´.
- Αίνοι πλ β´ ήχου 3´.48´´ (1. Πάσα πνοή 1´.06´´ - 2. Αινείτε αυτόν 0´.45´´ - 3. Ο σταυρός σου Κύριε 0´.39´´ - 4. Η ταφή σου Δέσποτα 0´.38´´ - 5. Συν Πατρί και Πνεύματι 0´.38).
- Δόξα. Η όντως ειρήνη σύ Χριστέ ηχ πλ β´ (Εωθινό ΣΤ´) 4´.36´´.
- Δόξα. Μετά την εις Άδου κάθοδον ηχ πλ β´ (Εωθινό Ι´) 5´.03´´.
- Κεκραγάριο - Στιχηρά βαρέος ήχου 3´.50´´ (1. Κύριε εκέκραξα 1´.24´´ - 2. Κατευθυνθήτω 0´.51´´ - 3. Δεύτε αγαλλιασώμεθα 0´.30´´ - 4. Σταυρόν υπέμεινας Σωτήρ 0´.28´´ - 5. Απόστολοι ιδόντες 0´.34´´).
- Δόξα. Μήτηρ μεν εγνώσθης ηχ βαρύς Γα (Δογματικό Θεοτοκίο) 3´.31´´.
- Αίνοι βαρέος ήχου 4´.00´´ (1. Πάσα πνοή 1´.00´´ - 2. Αινείτε αυτόν 0´.38´´ - 3. Ανέστη Χριστός 0´.22´´ - 4. Ανάστασιν Χριστού 0´.18´´ - 5. Χριστού την ανάστασιν 0´.25 - 6. Τί ανταποδώσωμεν τω Κυρίω 1´.13).
- Δόξα. Ιδού σκοτία και πρωί ηχ βαρύς (Εωθινό Ζ´) 3´.18´´.
- Κεκραγάριο - Στιχηρά πλ δ´ ήχου 4´.30´´ (1. Κύριε εκέκραξα 1´.41´´ - 2. Κατευθυνθήτω 0´.54´´ - 3. Εσπερινόν ύμνον 0´.25´´ - 4. Κύριε κύριε 0´.21´´ - 5. Χαίρε Σιών 0´.28´´ - 6. Ο εκ θεού Πατρός 0´.38´´).
- Δόξα και Νυν. Ο βασιλεύς των ουρανών ηχ πλ δ´ (Δογματικό Θεοτοκίο) 3´.13´´.
- Αίνοι πλ δ´ ήχου 4´.10´´ (1. Πάσα πνοή 0´.53´´ - 2. Αινείτε αυτόν 0´.38´´ - 3. Κύριε ει και κριτηρίω 0´.38´´ - 4. Κύριε ει και ως νεκρόν 0´.36´´ - 5. Κύριε όπλον κατά του διαβόλου 0´.46 - 6. Ο άγγελος σου Κύριε 0´.35´´).
- Δόξα. Φανερών εαυτόν ηχ πλ δ´ (Εωθινό ΙΑ´) 3´.26´´.
Σχολιασμός
ΑΝΑΣΤΑΣΙΜΑΤΑΡΙΟ
ΙΣΤΟΡΙΑ - ΜΟΡΦΗ - ΣΗΜΑΣΙΑ
Το Αναστασιματάριο είναι ένα από τα πιο βασικά, και τα πιο κοινά, μουσικά βιβλία. Υπηρετεί τον κατά τις Κυριακές του όλου Ενιαυτού λειτουργικό κύκλο της οκταηχίας, καθώς περιλαμβάνει τα αντίστοιχα αναστάσιμα στιχηρά της Οκτωήχου. Αρχικά ήταν τμήμα του Παλαιού Στιχηραρίου (προστιθέμενο συνήθως στο τέλος ως ιδιαίτερη ενότητα), από το οποίο αποσπάσθηκε αργότερα σταδιοδρομώντας ως ανεξάρτητο και αυτοτελές μουσικό βιβλίο. Σ’ αυτή την αρχική μορφή το Παλαιό ανώνυμο Αναστασιματάριο περιελάμβανε, σε κάθε ήχο, τα Στιχηρά του Εσπερινού, το Δογματικό Θεοτοκίο, τα Απόστιχα, το Δοξαστικό, τους Αίνους, και τον Μακαρισμό. Τα Κεκραγάρια, τα Πασαπνοάρια, και τα Έντεκα Εωθινά καταχωρούνταν, ως ενιαίο σύστημα το καθένα, είτε στο ίδιο το Αναστασιματάριο αυτοτελώς είτε, συνηθέστερα, στις γνωστές Ανθολογίες της Παλαιάς Παπαδικής. Τα κατ’ ήχον αυτά Κεκραγάρια εντάχθηκαν, το καθένα επικεφαλής στον αρμόδιο ήχο του Αναστασιματαρίου, μόλις στα νεώτερα χρόνια, το ίδιο τα Πασαπνοάρια και τα Έντεκα Εωθινά. Πρέπει τέλος να προστεθεί ότι στα πολύ πιο πρόσφατα χρόνια εμπλουτίσθηκαν εντελώς ιδιαίτερα τα μέλη του Όρθρου (προστέθηκαν, στον κάθε ήχο, τα Απολυτίκια, τα Καθίσματα, τα Αντίφωνα, οι Κανόνες της Οκτωήχου, οι αντίστοιχες Καταβασίες, Δοξολογίες, και τα λεγόμενα Κατανυκτικά της Μεγάλης Τεσσαρακοστής). Με την τελευταία μορφή είναι σήμερα το Αναστασιματάριο σε χρήση στην καθαυτό λειτουργική ψαλτική πράξη.
Η πρώτη μελοποίηση του Αναστασιματαρίου στη γραπτή παράδοση, όπως άλλωστε και του Στιχηραρίου (μέρος του οποίου υπήρξε το Αναστασιματάριο), ήταν ανώνυμη, και ανήκει στην καθαυτό Βυζαντινή περίοδο (14ος-15ος αι.). Η χειρόγραφη παράδοση του Παλαιού αυτού Αναστασιματαρίου δεν φαίνεται να ήταν μεγάλη (τα αντίτυπα που έχουν επισημανθεί είναι ελάχιστα). Η σημασία του ωστόσο είναι θεμελιώδης για την ιστορία της Εκκλησιαστικής μουσικής, γιατί σ’ αυτήν στηρίχθηκαν όλες οι επόμενες. Έχει μάλιστα μεταγραφεί στη Νέα μέθοδο από τον Χουρμούζιο Χαρτοφύλακα και υπό τον εύλογο τίτλο «Αναστασιματάριον του Παλαιού Στιχηραρίου» (Εθν. Βιβλ. της Ελλάδος, ΜΠΤ αρ. χφ 702, χωρίς χρονία μεταγραφής). Μια δεύτερη μελοποίηση του Αναστασιματαρίου κατά τη Βυζαντινή περίοδο είναι αυτή που φέρεται στο όνομα του μεγάλου μουσικού, και τελευταίου πρωτοψάλτη της Αγ. Σοφίας, Μανουήλ Δούκα του Χρυσάφη (ακμή περ. 1440-1465), με πολύ περιορισμένα επίσης χειρόγραφα αντίτυπα. Εδώ πρέπει να προστεθεί ακόμη και το ειδικό Αναστασιματάριο του εκ Κρήτης, και μαθητή του Χρυσάφη, Ακάκιου Χαλκεόπουλου (ακμή περ. 1490-1530), και του οποίου σώζεται το αυτόγραφο (Εθν. Βιβλ. της Ελλάδος, αρ. χφ 917).
Στα μετά την Άλωση, κι ως τα νεώτερα χρόνια, δύο υπήρξαν κυρίως οι σημαντικότερες επώνυμες μελοποιήσεις του Αναστασιματαρίου: του Χρυσάφη του νέου και του Πέτρου Πελοποννησίου. Η μελοποίηση του Χρυσάφη του νέου (ακμή περ. 1650-1685) είναι μια σπουδαία και μεγάλη καινοτομία. Στο σωζόμενο αυτόγραφό του (Άγ. Όρος, Μονή Ξενοφώντος, αρ. χφ 128, έτος 1671) σημειώνει ο ίδιος ότι το Αναστασιματάριο έχει μελοποιηθεί «εν καινώ τινι καλλωπισμώ και μελιρρυτοφθόγγοις νεοφανέσι θέσεσι, καθάπερ τανύν ασματολογείται τοις μελωδούσιν εν Κωνσταντινουπόλει […] και κατά την ην παρέλαβον εισήγησιν παρά του εμού διδασκάλου κυρ Γεωργίου Ραιδεστηνού». Επομένως, η νέα αυτή μελοποίηση του Αναστασιματαρίου συνίσταται στον «καλλωπισμό» του παλαιότερου με νέες «θέσεις», που είχαν ήδη αρχίσει να επικρατούν στην προφορική παράδοση της Κωνσταντινούπολης. Διαδόθηκε πολύ γρήγορα και ήδη από το τέλος του 17ου αι. καθιερώθηκε οριστικά, μάλιστα με την ίδια μορφή που παραδίδεται στο αυτόγραφο (με την Προθεωρία στην αρχή και με προσθήκη στο τέλος διαφόρων μελών της Παπαδικής). Κυριάρχησε στη λειτουργική πράξη, με πολυάριθμα σωζόμενα χειρόγραφα (χρονολογημένα και μη), ως τις αρχές του 19ου αι. Ωστόσο, η σπουδαιότερη μελοποίηση του Αναστασιματαρίου, για την ιστορία της νεώτερης Εκκλησιαστικής μουσικής, είναι του Πέτρου Πελοποννησίου (ακμή περ. 1750-†1777). Η μελοποίηση αυτή περιλαμβάνει και το (παλαιό) Αργό Αναστασιματάριο «συντεθέν κατά το ύφος της του Χριστού Μεγάλης Εκκλησίας […] δια προσταγής του πανιερωτάτου μητροπολίτου αγίου Προύσης κυρίου κυρ Μελετίου» και, για πρώτη φορά, το Σύντομο «κατά το ειρμολογικόν ύφος δια προσταγής του παναγιοτάτου και σοφωτάτου πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως κυρίου Σαμουήλ Βυζαντίου του από Δέρκων» [Σαμουήλ Χαντζερής, 1763-1768 α´ πατριαρχεία, 1773-1774 β´]. Επομένως, η σύνθεση του Αναστασιματαρίου (όπως άλλωστε και των δύο άλλων σπουδαίων Βιβλίων του Πέτρου Πελοποννησίου, Δοξασταρίου και Ειρμολογίου) πρέπει να τοποθετηθεί ανάμεσα στη δεκαετία 1765-1775. Το Αναστασιματάριο του Πέτρου Πελοποννησίου εκτόπισε γρήγορα το αντίστοιχο του Χρυσάφη του νέου, μεταφράστηκε αμέσως στη νέα μέθοδο και υπήρξε το πρώτο έντυπο μουσικό βιβλίο που δημοσιεύθηκε (Βουκουρέστι 1820, εκδότης Πέτρος Εφέσιος). Σήμερα παραμένει το μόνο σε λειτουργική χρήση (στην ήπια διασκευαστική παρέμβαση του Ιωάννου πρωτοψάλτου, α´ έκδοση Κων/πολη 1846, και όπως αυτό έχει ευρύτατα επιβληθεί με τις νεώτερες εκδόσεις της «Ζωής»).
ΕΚΛΟΓΗ - ΗΧΟΓΡΑΦΗΣΗ - ΕΡΜΗΝΕΙΑ
Το Αναστασιματάριο είναι στην ουσία ένα πολύηχο και πολυειδές μουσικό βιβλίο (αντίθετα ακριβώς από το Ειρμολόγιο και το Δοξαστάριο, τα οποία περιέχουν ένα μόνο μουσικό και ποιητικό είδος). Οι βασικές του μουσικές ενότητες (που περιλαμβάνονται σε κάθε ήχο) είναι τα εσπέρια Στιχηρά με τα Κεκραγάρια, τα Δογματικά Θεοτοκία, οι Αίνοι με τα Πασαπνοάρια, και τα Έντεκα Εωθινά. Οι ενότητες αυτές (μαζί με τα Απόστιχα) είναι ο βασικός, και παλαιός, μουσικός πυρήνας του Αναστασιματαρίου. Είναι ακριβώς οι ενότητες που έχουν επιλεγεί και ψάλλονται εδώ.
(1) Τα αναστάσιμα Στιχηρά του Εσπερινού είναι ένα σταθερό Σύστημα επτά Τροπαρίων σε κάθε ήχο, στο οποίο προτάσσεται πάντοτε το αντίστοιχο ομόηχο Κεκραγάριο (τα γνωστά Κύριε εκέκραξα – Κατευθυνθήτω η προσευχή μου, Ψαλμός ρμ´ 140). Σε όλα αυτά τα Τροπάρια γίνεται συστηματική αναφορά στον σταυρικό θάνατο, στην ταφή και στην Ανάσταση (γι’ αυτό και αναστάσιμα Στιχηρά). (2) Τα Δογματικά Θεοτοκία είναι και αυτά, στην ουσία, ένα (οκτάηχο) Σύστημα, κάθε ένα από τα οποία κλείνει, ως Δοξαστικό, το προηγούμενο σύστημα των αναστασίμων Στιχηρών του Εσπερινού. Πρόκειται για λαμπρά υμνογραφικά κείμενα, αποδιδόμενα στον Ιωάννη τον Δαμασκηνό (8ος αι.), στα οποία, με ευφάνταστους ποιητικούς τρόπους και παραστατικές ποιητικές μεταφορές, διατυπώνεται η όλη περί Παναγίας δογματική διδασκαλία της Εκκλησίας (γι’ αυτό και Δογματικά Θεοτοκία). Ανάμεσα σ’ αυτά και τα πολύ γνωστά, και ποιητικότατα, Την παγκόσμιον δόξαν ηχ α´ και Εν τη Ερυθρά Θαλάσση ηχ πλ α´. Στη χειρόγραφη παράδοση φέρονται μελοποιημένα ως αυτοτελές οκτάηχο Σύστημα και στο όνομα όλων των μεγάλων μουσικών, παλαιών και νεώτερων (Μανουήλ Δούκα του Χρυσάφη, Χρυσάφη του νέου, Γερμανού Νέων Πατρών, Δανιήλ πρωτοψάλτου, Πέτρου Πελοποννησίου, Ιακώβου πρωτοψάλτου). (3) Οι Αίνοι είναι και αυτό ένα Σύστημα Τροπαρίων με Προοίμιο εδώ το Πασαπνοάριο (τα γνωστά Πάσα πνοή – Αινείτε τον Κύριον, Ψαλμοί ρν´ 150 και ρμη´ 148) και επίλογο επίσης ένα Δοξαστικό. Ψάλλονται σε όλες τις μικρές ή μεγάλες εορτές του Ενιαυτού κατά το τρίτο, και τελευταίο, τμήμα της Ακολουθίας του Όρθρου (πριν την Δοξολογία) και οφείλουν την ονομασία τους στο «Αινείτε» των οικείων Ψαλμών (και στο γενικότερο περιεχόμενό τους ως αίνων). Στην περίπτωση του Αναστασιματαρίου οι Αίνοι είναι ένα σταθερό Σύστημα οκτώ Στιχηρών σε κάθε ήχο, το οποίο έχει επίσης ως Προοίμιο το αντίστοιχο ομόηχο Πασαπνοάριο (αργοσύντομο ή σύντομο κατά τη σύγχρονη ψαλτική πρακτική). Και στα κείμενα των τροπαρίων αυτών είναι σταθερή η αναφορά στον σταυρικό θάνατο, στην ταφή, κυρίως όμως εδώ στην Ανάσταση και στα γεγονότα που την περιβάλλουν. Τα Στιχηρά των Αίνων είναι από τα πιο ενδιαφέροντα μέλη του όλου Αναστασιματαρίου. (4) Τα Έντεκα Εωθινά είναι, στην πράξη, τα Δοξαστικά, με τα οποία κλείνει το σύστημα των Αίνων. Ονομάζονται Εωθινά από τα αντίστοιχα έντεκα εωθινά Ευαγγέλια που αναφέρονται στην Ανάσταση και στις μετά την Ανάσταση εμφανίσεις του Χριστού, και των οποίων το κείμενο επεξεργάζονται ποιητικά. Αποδίδονται στον αυτοκράτορα Λέοντα ΣΤ´ τον Σοφό (όπως και τα αντίστοιχα έντεκα Εξαποστειλάρια στο γιο του Κωνσταντίνο τον Πορφυρογέννητο). Από ποιητική άποψη είναι κείμενα με παραστατική και εναργή διατύπωση, και με θεματική το καθένα που ανταποκρίνεται στο αντίστοιχο αναστάσιμο εωθινό Ευαγγέλιο. Στη χειρόγραφη παράδοση φέρονται μελοποιημένα σε ενιαίο σύστημα. Τα σπουδαιότερα είναι, από μεν τους παλαιούς του Ιωάννου του Γλυκύ (α´ μισό 14ου αι.), και από τους νεώτερους του Ιακώβου πρωτοψάλτου (ακμή περ. 1760-†1800), τα γνωστά ως «συντετμημένα εκ των παλαιών μετά καλλωπισμού».
Τα ειδικά αυτά επιλεγμένα μέλη του Αναστασιματαρίου (επιλογή του ίδιου του ψάλλοντος) ψάλλει εδώ ο Μέγας Πρωτοπρεσβύτερος του Οικουμενικού Πατριαρχείου πατήρ Γεώργιος Τσέτσης (ηχογράφηση, Σεπτέμβριος 2004, τεχνικός Κώστας Βλάχος, Studio Sigma Sound, ισοκράτες Γιώργος Μπακόπουλος, Τάσος και Φώντας Μπόκος, Βασίλης Μαρουλάς). Τα μέλη όλα εκτελούνται από το «Αναστασιματάριο» (αργό και σύντομο) του Ιωάννου πρωτοψάλτου (στη σύγχρονη έκδοση της «Ζωής»), το οποίο είναι στην ουσία το Αναστασιματάριο (σε ήπια διασκευαστική παρέμβαση) του Πέτρου Πελοποννησίου. Ωστόσο, το έντυπο μουσικό κείμενο αποτελεί εδώ έναν απλό καθοδηγητικό δείκτη. Στην πραγματικότητα, η εκτέλεση καταγράφει τα μέλη όπως αυτά ψάλλονταν στον Πατριαρχικό ναό του Αγ. Γεωργίου, κατά τη λαμπρή προφορική παράδοση της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, από τον Άρχοντα πρωτοψάλτη Κωνσταντίνο Πρίγγο και τον Άρχοντα λαμπαδάριο Θρασύβουλο Στανίτσα κατά τη μεγάλη περίοδο ακμής των Πατριαρχικών χορών (1939-1959). Επίσης, πρέπει να σημειωθεί η ιδιότυπη εκτέλεση ορισμένων μελών (Στιχηρά και Αίνοι γ´, δ´, βαρύ, και πλ δ´ήχου) από το σύντομο Αναστασιματάριο, δηλαδή ως μέλος ταχύρυθμο και πυκνό, όπως ακριβώς απαιτεί το ήθος και η εκφορά των συγκεκριμένων αυτών ήχων.
Η ειδική αυτή ερμηνευτική προσέγγιση σ’ ένα τόσο σημαντικό, χρηστικό και διαρκώς επίκαιρο μουσικό βιβλίο, όπως το Αναστασιματάριο, είναι από κάθε άποψη αξιοπρόσεκτη και ενδιαφέρουσα. (1) Πρώτον, γιατί καταγράφει, συνδυαστικά, τη μεγάλη έντεχνη γραπτή και έντεχνη προφορική Πατριαρχική παράδοση, και γιατί αποτελεί, ταυτόχρονα, ένα λαμπρό ψαλτικό υπόδειγμα σε μέλη με τόσο ενεργή και τόσο αδιάλειπτη χρηστικότητα. Η ένταξη των συγκεκριμένων προφορικών γραμμών και φράσεων πραγματοποιείται, μέσα στην όλη ροή του μελικού σχήματος, με μεγάλη ελευθερία και έμπνευση, αναδεικνύοντας έξοχα το σύνολο άκουσμα. Από την άλλη, μια παρόμοια εκτέλεση διασώζει εκφορές που υπερβαίνουν δραστικά την καθιερωμένη έντυπη καταγραφή. Η σύζευξη αυτή, γραπτής και προφορικής διατύπωσης, είναι από τα πιο σπουδαία χαρακτηριστικά της παρούσας ηχογραφικής κατάθεσης. (2) Ένα δεύτερο ενδιαφέρον δεδομένο είναι η μεικτή ρυθμική εκφορά στα Στιχηρά του Εσπερινού και στους Αίνους, αργοσύντομη στους κατάλληλους ήχους (α´, β´, πλ α´, πλ β´), και γοργόρρθμη, απόλυτα συλλαβική και πυκνή, σχεδόν καλπάζουσα, στους ήχους εκείνους που το απαιτεί ο χαρακτήρας και το ήθος τους (γ´, δ´, βαρύς, πλ δ´). Μια παράδοση αναμφισβήτητα Πατριαρχική, η οποία ωστόσο φαίνεται να επικρατεί και σε άλλα αυθεντικά ψαλτικά περιβάλλοντα (Άγ. Όρος, νησιωτική Περιφέρεια). Η ερμηνεία στο θέμα αυτό πειθαρχεί σε ό,τι επιβάλλουν τα εσωτερικά δεδομένα του μουσικού ψαλτικού υλικού. Άλλο ένα εύγλωττο δείγμα για το πόσο η αυθεντική ιστορική παράδοση αποστρέφεται την συντεταγμένη τυποποίηση. (3) Στην παρούσα ερμηνεία του πατρός Γεωργίου Τσέτση εξαίρεται επίσης, από μία γενικότερη άποψη, η ηχοχρωματική σαφήνεια και διαύγεια, η απόλυτη υφολογική και ηθολογική διάκριση των ήχων, μάλιστα μέσα σε μια φυσικότατη εκφορά των διαστηματικών και των άλλων εκφραστικών αποδόσεων. Και όλα αυτά παράλληλα με το γνωστό ιδιοπρόσωπο φωνητικό τάλαντο (το εύρος της φωνής και το μεστό ηχόχρωμα). Και εδώ μια ουσιαστική εκ των έσω ερμηνευτική προσέγγιση, χωρίς καμιά διατεταγμένη και πειθαναγκαστική ανάγνωση. Μια ερμηνεία, από κάθε άποψη, ιστορική και ανεπανάληπτη.
Δυο λόγια και για την καθαυτό μουσική. Το Αναστασιματάριο, βιβλίο στο οποίο συμπυκνώνεται ο οκτάηχος ηχητικός πυρήνας, περιέχει στο σύνολό του μέλη που αναφέρονται σχεδόν όλα στο μεγάλο γεγονός της Αναστάσεως. Οι συνθέσεις του αυτές, οι πιο βασικές από τις οποίες εκτελούνται εδώ (Εσπέρια Στιχηρά, Δογματικά Θεοτοκία, Αίνοι, Εωθινά), περιστρέφονται σταθερά γύρω από το σπουδαιότατο αυτό συμβάν της Ιστορίας. Από την άποψη αυτή, αποπνέουν παντού ένα πνεύμα ευφρόσυνο, χαρίεν, διακηρυκτικό, και ταυτόχρονα αίσθημα πλούσιο και βαθύ. Πολύ περισσότερο στη νεωτερική, λιτή και ρέουσα διατύπωση του Πέτρου Πελοποννησίου, το Αναστασιματάριο του οποίου, αργό και σύντομο, στην ήπια διασκευή του Ιωάννου πρωτοψάλτου, κυριαρχεί και ψάλλεται στον καθαυτό χώρο του Οικουμενικού Πατριαρχείου (σήμερα πια και στον ευρύτερο Ελλαδικό χώρο).
